Bethanië is ‘n baie klein nedersetting, oënskynlik nutteloos, maar die dorp dra swaar aan simboliek.

Behalwe vir Warmbad in die verre suide was dit een van die eerste vastrapplekke van die Duitse sendelinge. Eers was daar eerwaarde Schmelen, wat in Bethanië kom probeer het. Hy het selfs met ‘n Nama, Zara, getrou. Aanvanklik was sy oogmerke baie suiwer, of onsuiwer. Dit hang net af hoe jy daarna kyk. Schmelen was naamlik bang om alleen met enige vrou te verkeer, want hy wou nie aanstoot gee nie. Toe trou hy maar met Zara. Sy het hom gehelp om dele van die Bybel en die kategismus in Nama te vertaal.

Uiteindelik het die Oorlams Afrikaners van Bethanië moeg geword vir die sendeling en het hy Bethanië verlaat. Zara is dood en toe trou hy met ‘n boorling van die Kaap, ene nooi Bam. In haar voorgeslagte was daar ‘n slaaf, ene Catharina van de Caab. Sy het ook broers gehad en een van hulle was Johannes Heinrich Bam. Hy het jare na Schmelen sendeling op Bethanië geword en ‘n eeu en ‘n half later het hy ook ‘n karakter in my boek geword. Let daarop dat Schmelen met ‘n gekleurde getrou het en dat Bam self gekleurd was vanweë sy Catharina van de Caab bloed. Dit sou Bam probleme gee om gelegitimeer te word

Eerwaarde of pastoor Bam was teenwoordig toe Vogelsang die gewraakte ooreenkoms met Josef Fredericks onderteken het. Hierdie ooreenkoms was uiteindelik die doodsteek van die Namas. In terme van die ooreenkoms het Adolph Lüderitz Angra Pequena (vandag se Lüderitz) by Fredericks gekoop. Sonder daardie baai, later ‘n hawe, in die Schutztruppe se hande sou dit gesukkel het om Namaland militêr te verower.

Bam se rol word op verskillende wyses vertolk. Sommiges wil dit hê dat hy heimlik met Vogelsang, Lüderitz se agent, saamgewerk het. Ander dink dat hy dalk probeer keer het. Ek het laasgenoemde rol vir hom gekies.

Die bekende tweetoringkerk op Bethanië is in 1860 onder leiding van eerwaarde Kreft opgerig. Vandag is die kerk leeg. Al wat binne is is ‘n kateder en ‘n stukkende orrel. Dit het baie emosies by my ontketen om die orrel te sien want ek het die transaksie beskryf teen die agtergrond van die kerk, kompleet met die “trapmesiek” (Nama-Afrikaans vir traporrel) op sy plek.

Daar is baie interpretasies vir die val van Namaland. Een daarvan is die ironie dat die sendelinge onbewustelik die versoekings van die Westerse beskawings aan die Namas bekendgestel het, terwyl hulle veronderstel was om die teenoorgestelde te doen. Iets hiervan vertel Andre P Brink ook in Bidsprinkaan.

Vanoggend het ek met groot heimweë na Ontbytsake op Kyknet gekyk . Die program is gewy aan Namibië en die bekende egpaar, Rudi en Marlice van Vuuren, hulle van N/a’an ku sê  en die VW jagluiperd-advertensie faam was die gaste. Marlice het die aanbieder, Eloise Cupido, in trane gehad met haar deernis oor die Boesmans. Marlice het vertel hoe onderdaning en vertrap die Boesmans is, hoe sy en haar twee seuns die Boesmans se taal praat, omdat hulle die Boesmans wil help en hulle kultuur wil beskerm.

Iets daarvan het my gedryf om “Die Keiservoël oor Namaland” te skryf, maar in my geval gaan dit oor die Namas se taal en kultuur, en uiteindelik oor my eie Afrikaanse taal en kultuur. Die parallelle is ontstellend, om die minste te sê. (Ek het wel een Boesman karakter, ou !Xam gebruik om die ooreenkoms en verskille tussen die Khoi-San (Boesmans) en Khoi-Khoin aan te dui.)

Ek weet dit is nie baie gewild onder sekere ou Suidwesters om met deernis oor die Namas te praat nie, maar ek kan nie anders nie. Hierdie volk is besig om dieselfde pad as die Boesmans te loop. En as ons Afrikaners nie oppas nie, is ons volgende. Ek is deeglik bewus dat daar “‘n ander kant” van die verhaal is, maar daardie kant is al effens holrug. Ek sal later iets daarvan vertel, want op Bethanië is ek juis daarmee gekonfronteer.

Bethanië is ‘n klein gehuggie, ‘n nietige plekkie, “waar Goliat begrawe lê,” soos die Namas sê, wat nie ‘n tweede kyk werd is nie, wil mens dink. Tog is dit die plek waar dit alles op ‘n manier begin het.

By Goageb draai mens noord en na ‘n halfuur se ry sien jy die plek. Aanwysings is nie belangrik nie, want die bietjie wat daar is, is alles bymekaar. In die strate lê en staan ‘n paar dosyn Namas rond. Daar is nie werk in Bethanië nie, want die enigste bedrywigheid is die gastehuis.

Bethanië se eerste aanspraak op roem is die feit dat die dorp die oudste gebou in Namibië huisves. Hierdie eer behoort volgens ingeligtes aan die einste gastehuis, maar miskien is hulle verkeerd. Die bekende Schmelen Haus is in 1814 opgerig as woonplek vir die sendeling, eerwaarde Schmelen. Tydens my besoek was die huis gesluit, maar ek kon rondom die gebou stap.

Bethanië was en is die tuiste van die !Aman stam van die Namas, onder die leierskap van die Fredericks-dinastie. Een verkeerde besluit deur !Korebeb//Naixab, Josef Fredericks, in 1883, was die begin van die einde. 

Soos ek in Dag 31 geskryf het, het Ernst Luchtenstein vir Johann Blatt opdrag gegee om twee skilderye te maak. In die vorige inskrywing het ek die een skildery wat tans in Bethal, Mpumalanga hang gewys.

Hierbo is die ander skildery. Hierdie skildery se ligging/posisie is aan my bekend, maar die eienaar wil nie hê dat dit wêreldkundig moet wees nie.

In elk geval die verhaal van die twee skilderye is dat dit tonele op die plaas Kraaikloof (Kraaikluft) uitbeeld; die een (Dag 31) is die uitsig op die plaashuis en die een hierbo is die uitsig vanaf die plaashuis.

Dit is in hierdie geweste wat Ernst Luchtenstein  vir agtien maande weggekruip het vir Louis Botha se Uniemagte, tydens die Eerste Wêreldoorlog. Gedurende hierdie tydperk het hy die veld baie intiem leer ken, en gesien waar reën dit dikwels en waar nie. Met hierdie kennis het hy na die oorlog baie oordeelkundig grond gekoop en suksesvol begin boer.

My dagboekskrywery moes die afgelope paar dae plek maak vir werk aan “Die Keiservoël oor Namaland.” Ek het hard gewerk om die 49 illustrasies en vier kaarte persklaar te kry. Nou lê die agterblad nog voor. Die voorblad is amper reg. Hou hierdie spasie dop. 😄